Nun mundo no que a globalización cultural e gastronómica vai gañando terreo, destaca o labor de recuperación etnográfica, gastronómica e cultural da Asociación Cultural Meiro, no concello de Bueu (Pontevedra). Grazas a ela recuperouse o Millo Corvo (o gran ten cor negra, de aí o seu nome), peculiares mazorcas de millo de cor escura, variedade das primeiras que se sementaron nesa comarca.



Na xurisdición de Morrazo, á que pertence Meiro, aparecen os primeiros testemuños do cultivo de millo no ano 1618, data en que o panorama produtivo agrícola transfórmase e sofre unha evolución ata que, xa a partir de 1720, o millo domina totalmente o cultivo de cereal, significando para as xentes do campo case a única colleita de cereal (un 92% do total, fronte a un 6% de centeo ou un 2% de trigo). O millo corvo plantábase ata hai unhas décadas entre as zonas boscosas e os sementados e en lugares onde a terra non era moi boa, servindo como pantalla protectora para outros cultivos por ser unha variedade resistente. Pero aos poucos foise impoñendo unha variedade nova máis produtiva, utilizada como penso para os animais, facendo que se deixase de cultivar as variedades de millo existentes na zona (corvo, branco e raíña) que eran utilizadas para consumo humano (pan, empanadas,etc.), provocando a súa práctica desaparición.


Para poder iniciar o proceso de recuperación desta variedade de millo, case extinguida no Morrazo, buscáronse os grans máis adecuados polas aldeas dos arredores e recorreuse á memoria dos máis anciáns do lugar para buscar asesoramento sobre as técnicas para o seu cultivo, así como os usos e costumes existentes ao redor deste cultivo. Logrouse reconstruír o seu ciclo completo, non co obxectivo de obter un rendemento económico, senón para formar parte dunha serie de actividades educativas, lúdicas e culturais sobre a sociedade tradicional. A Asociación creou unha unidade didáctica ("A aventura do millo corvo na aldea de Meiro") para que os escolares, colectivos e particulares que o desexen coñezan e participen no proceso de recuperación das nosas raíces.

Trátase de inculcar o respecto á natureza, mostrando a utilización racional dos recursos naturais para a realización das tarefas, o coñecemento das distintas mostras de arquitectura popular da zona (horreos, muíños...), o respecto polo medio... Na primavera iníciase a preparación do terreo e abonado do mesmo para o que se utiliza o esterco. Despois procédese ao arado manual da terra coa única parella de bois da Comarca do Morrazo, uncidos ao arado mentres se van arroxando ao  voo os grans para, unha vez efectuado o sementado, proceder a pasar a "grade" que aplana a terra.

Cando a planta do millo alcanza uns dez cms. dáselle unha cava profunda quitándolle as herbas. Posteriormente, cando crece un pouco máis, procédese ao arrendado, que consiste nunha cava máis superficial e de rareo, eliminando as plantas máis bastas. No verán efectúanse as regas, tamén nesta época córtase o pendón, parte superior da planta (flor masculina), que pode ser utilizado como forraxe, evitando con este corte que os ventos rompan a cana.

Por San Miguel procédese ao corte e empalleirado (facer os palleiros coa cana), con espiga e todo, tal como manda a tradición. Uns días despois, coa lúa menguante, seguindo os consellos dos anciáns, o proceso de esfollada serve para separar as espigas e o follaco para posteriormente transportarse en carros ao hórreo para o seu almacenamento. As actividades complétanse coa debullada (quitar o gran á espiga) antes de levalos ao muíño e facer a muiñada (moenda). Despois se amasa con fermentos naturais e cócese en fornos de leña, rematando todo o proceso cun encontro etnográfico, gastronómico e cultural.

Centos de persoas danse cita cada ano na pequena aldea de Meiro a finais de marzo para degustar o pan curvo feito coa fariña escura resultante deste tipo de millo.

Tamén se poden degustar empanadas de algas, bacallau e zamburiñas de millo corvo, e outros manxares feitos con este millo escuro como tortas de améndoas, de noz e de mazá e bicas, todo iso regado con abundante viño da terra. Ademais das actividades de degustación, a Asociación Cultural de Meiro promove outras actividades como actuacións folklóricas e traballos tradicionais (cestería, xoguetes, obradoiros de follaco, conferencias, proxeccións de vídeo...), ademais dunha visita cultural ao Muiño dá Presa, lugar onde se moeron de forma tradicional os grans deste millo curvo e cuxa actividade tamén recuperaron.


Área histórica de produción

Galiza. Meiro, Concello de Bueu, comarca do Morrazo, provincia de Pontevedra.

Elaboración na área histórica de produción

De 3.000 a 5.000 quilos anuais. O 90% consúmese no Encontro do Millo Corvo (marzo).
O resto comercialízase na comarca do Morrazo e en feiras artesanais ou tradicionais.


Produtores asociados a Slow Food Compostela:

Horta da Lousa (Cerceda)